Δασική Εντομολογία
Η Δασικής Εντομολογία ασχολείται με τα έντομα του Ελληνικού φυσικού περιβάλλοντος. Ειδικότερα, διεξάγει έρευνα και διδασκαλία σε εντομολογικά θέματα και καταρτίζει προγράμματα διδασκαλίας και παραδίδει διαλέξεις σε πανεπιστημιακό, μαθητικό και σε ομάδες ευαισθητοποιημένες σχετικά με τα περιβαλλοντικά θέματα (τρέχοντα, οξέα ή χρόνια). Επίσης παρέχει συμβουλές σε ειδικούς αλλά και το ευρύ κοινό (τηλεφωνικά ή με εμφανίσεις σε μέσα ενημέρωσης) σε θέματα εντομολογικών προσβολών φυτών ιδιωτικών ή κοινοτικών χώρων.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια το εργαστήριο κατέγραψε πολλά έντομα των φυσικών οικοτόπων της Ελλάδας και δημοσίευσε πολλά άρθρα και βιβλία σχετικά με την βιοποικιλότητα των Ελληνικών οικοσυστημάτων από την άποψη των εντόμων. Δεν ασχολείται αποκλειστικά με βλαπτικά έντομα αλλά καταρτίζει και λίστες όλων των εντομολογικών ειδών των διαφόρων δασικών οικοσυστημάτων της επικράτειας ξεκινώντας από δασικές συστάδες και αμμοθίνες νησιωτικών και παραλιακών βιοτόπων και φθάνοντας μέχρι τα δάση των μεγάλων ορεινών όγκων και τα αρχέγονα δάση της χώρας.
Η Δασικής Εντομολογία ασχολείται με τα έντομα του Ελληνικού φυσικού περιβάλλοντος. Ειδικότερα, διεξάγει έρευνα και διδασκαλία σε εντομολογικά θέματα και καταρτίζει προγράμματα διδασκαλίας και παραδίδει διαλέξεις σε πανεπιστημιακό, μαθητικό και σε ομάδες ευαισθητοποιημένες σχετικά με τα περιβαλλοντικά θέματα (τρέχοντα, οξέα ή χρόνια). Επίσης παρέχει συμβουλές σε ειδικούς αλλά και το ευρύ κοινό (τηλεφωνικά ή με εμφανίσεις σε μέσα ενημέρωσης) σε θέματα εντομολογικών προσβολών φυτών ιδιωτικών ή κοινοτικών χώρων.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια το εργαστήριο κατέγραψε πολλά έντομα των φυσικών οικοτόπων της Ελλάδας και δημοσίευσε πολλά άρθρα και βιβλία σχετικά με την βιοποικιλότητα των Ελληνικών οικοσυστημάτων από την άποψη των εντόμων. Δεν ασχολείται αποκλειστικά με βλαπτικά έντομα αλλά καταρτίζει και λίστες όλων των εντομολογικών ειδών των διαφόρων δασικών οικοσυστημάτων της επικράτειας ξεκινώντας από δασικές συστάδες και αμμοθίνες νησιωτικών και παραλιακών βιοτόπων και φθάνοντας μέχρι τα δάση των μεγάλων ορεινών όγκων και τα αρχέγονα δάση της χώρας.
Διατελέσαντες υπεύθυνοι :
Δ. Σ. Καϊλίδης, Ρ. Γεώργεβιτς, Π. Β. Πετράκης
Ειδικότερα αντικείμενα έρευνας περιλαμβάνουν:
Χημική οικολογία εντόμων
Δ. Σ. Καϊλίδης, Ρ. Γεώργεβιτς, Π. Β. Πετράκης
Ειδικότερα αντικείμενα έρευνας περιλαμβάνουν:
Χημική οικολογία εντόμων
Εξετάζονται οι σχέσεις εντόμων με δασικά φυτά σε σχέση με το προφίλ των χημικών πτητικών που παράγονται από τον δευτερογενή μεταβολισμό των φυτών. Επιπλέον τα διάφορα φερομονικά μίγματα, που παράγονται από τα έντομα και έχουν κάποιο συμπεριφορικό αποτέλεσμα εξετάζονται τόσο σε σχέση με τις οικολογικές σχέσεις που δημιουργούν όσο και με τις νέες περιβαλλοντικά φιλικές και οικολογικά συμβατές μεθόδους διαχείρισης πληθυσμών εντόμων (π.χ. παρεμπόδιση σύζευξης, διάσπαση τροφικής ακολουθίας, απώθησης, μαζική παγίδευση). Επίσης η τυποποίηση των φερομονικών μιγμάτων για καλύτερο έλεγχο του τάχους αποδέσμευσης από την τεχνητή πηγή αποτελεί ερευνητική δραστηριότητα του εργαστηρίου Δασικής Εντομολογίας.
Βιοσυστηματική εντόμων
Το εργαστήριο Δασικής Εντομολογίας επίσης ασχολείται με την βιοσυστηματική ορισμένων ομάδων ή μεμονωμένων ειδών εντόμων που απαντώνται στο Ελληνικό φυσικό περιβάλλον. Ομάδες όπως η οικογένειες Scolytidae, Buprestidaeκαι Cerambycidaeαποτελούν μόνιμο αντικείμενο μελέτης όπως επίσης και είδη όπως τοThaumetopoeapityocampa και Marchalinahellenica. Επίσης ομάδες εντόμων τα οποία απαντώνται και στο αστικό περιβάλλον πέραν της μόνιμης παρουσίας τους στα φυσικά οικοσυστήματα όπως οι οικογένειες Culicidae(κουνούπια), Formicidae(μυρμήγκια) και Blattodea(κατσαρίδες) και των οποίων η χημικά διαχείριση βλάπτει όχι μόνο το αστικό φυσικό περιβάλλον αλλά έχει άμεση επίπτωση στην δημόσια υγεία αποτελούν ερευνητικό στόχο του εργαστηρίου μας.
Παλαιοεντομολογία
Η εύρεση και μελέτη ειδών εντόμων, που είναι γνωστά μόνο από παλαιοντολογικές αναφορές εξετάζονται σε εξειδικευμένα θέματα όπως είναι η μεθοδολογία ανεύρεσης του αριθμού των αναπτυξιακών σταδίων από καθαρά μορφομετρικά στοιχεία. Εφαρμογή αυτής της μεθοδολογίας μπορεί να γίνει σε πολλές ομάδες ασπόνδυλων οργανισμών όπως οι Τριλοβίτες αλλά και σε ομάδες δύσκολα ευρισκόμενες σε σύγχρονο βιολογικό υλικό όπως είναι τα έντομα της οικογενείας Cerambycidaeπου εποικούν τον κορμό διαφόρων δένδρων σε παγκόσμια κλίμακα. Επίσης το εργαστήριο προσφέρει εξειδικευμένες γνώσεις σε υλικό που προέρχεται από άλλες έρευνες (π.χ. αρχαιολογικές ανασκαφές) σε συνεργασία με το εργαστήριο Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων.
Φυσικά προϊόντα εντόμων και φυτών ξενιστών
Η ομάδα του εργαστηρίου Δασικής Εντομολογίας σε συνεργασία με την ομάδα Χημείας Φυσικών Προϊόντων του Πανεπιστημίου Αθηνών (καθ. Βασίλειος Ρούσσης και καθ. Κωνσταντίνος Βάγιας) έχει εμπλακεί στην έρευνα πολλών φυσικών προϊόντων και έχει εκδώσει σχετικές πατέντες (ΟΒΙ) εμπορικής προστασίας για ουσίες, που έχουν εντοπιστεί σε έντομα και φυτά του Ελληνικού και του Μεσογειακού (Ισπανία) χώρου. Γίνεται προσπάθεια εύρεσης παρόμοιων φυσικών προϊόντων που εκλύονται από την συνεργασία εντόμων και μυκήτων (με την συνεργασία του εργαστηρίου Δασικής Παθολογίας) με σκοπό την δημιουργία προϊόντων, που θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από την βιομηχανία επεξεργασίας προϊόντων ξύλου και την φαρμακευτική βιομηχανία. Επίσης από την χημική ανάλυση όγκων σε μεσογειακά φυτά έχουν βρεθεί διάφορες χημικές ουσίες χρήσιμες στην βιομηχανία καλλυντικών και φαρμακευτικών προϊόντων.
Νεκρώσεις πεύκου, ελάτης και βελανιδιάς
Η διάχυτη τεκμηριωμένη άποψη της υποχώρησης των πευκοδασών, ελατοδασών και δρυοδασών εξετάζεται από εντομολογική άποψη όχι σαν αίτιο της υποχώρησης σαν αποτέλεσμα της βλαπτικής δράσης των εντόμων αλλά σαν αποτέλεσμα της υποβάθμισης των αντίστοιχων δασικών διαπλάσεων εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας, της εισόδου / εισαγωγής ξενικών οργανισμών (εισβάλλοντα έντομα, ανταγωνιστικά φυτά ή φυτο-βλαπτικοί νηματώδεις). Η όλη εξέταση του φαινομένου γίνεται μαζί με τα άλλα εργαστήρια όπως της Δασικής Παθολογίας, Δ. Πυρκαγιών, Δ. Εδαφολογίας, Δ. Οικολογίας και Δ. Μετεωρολογίας.
Επισκοπήσεις
Το εργαστήριο Δασικής Εντομολογίας έχει οριστεί σε εθνικό επίπεδο ως Επίσημο Εργαστήριο των Επισκοπήσεων (Surveys) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τη διαπίστωση της παρουσίας των επιβλαβών οργανισμώνDendroctonusmicans, Ipsamitinus, Ipscembrae, Ipsduplicatus (Coleoptera, Scolytidae), Gilpiniahercyniae(Hymenoptera, Diprionidae)Bursaphelenchus xylophilus (Nematoda, Parasitaphelenchidae), Gonipterus scutellatus(Coleoptera, Curculionidae). Για τους οργανισμούς αυτούς το εργαστήριο κατέθεσε την μεθοδολογία επισκόπησης και πληροφοριακό υλικό για τους σχετικούς οργανισμούς διαθέσιμο σε όλους τους φυτο-υγειονομικούς ελεγκτές σε διάφορα σημεία (Δασαρχεία και Διευθύνσεις Δασών) της Ελλάδας.
Εντομολογικές Συλλογές
Το εργαστήριο Δασικής Εντομολογίας εποπτεύει και επιμελείται τις εντομολογικές συλλογές του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων & Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων. Οι εντομολογικές αυτές συλλογές προέρχονται από πολυετείς έρευνες που ξεκινούν από το 1960 και είναι εξειδικευμένο ως προς το περιεχόμενό τους. Για αυτόν τον λόγο επισκέπτεται από εξειδικευμένους επιστήμονες από όλο τον κόσμο αλλά και από μαθητές Ελληνικών Σχολείων και παραταξινομικούς εντόμων. Για τις τελευταίες ομάδες επισκεπτών μάλιστα διεξάγονται και εκπαιδευτικές δραστηριότητες (μαθήματα / εκδρομές) σε διάφορους σημαντικούς τόπους στην Ελλάδα.
Εξειδικευμένες προγραμματιστικές (Η/Υ), τεχνολογικές παρεμβάσεις και οργανολογικές διατάξεις
Σε ενδιαφερόμενους φορείς όπως μεμονωμένοι επιστήμονες, ενώσεις επιστημόνων (π.χ. αρχιτέκτονες, ορνιθολόγοι, απεντομωτές) ή ερευνητικοί φορείς παραδίδονται συμβουλές, γίνονται εξειδικευμένες διαλέξεις και ιδρύονται συνεργασίες με σκοπό την παραγωγή εξειδικευμένου λογισμικού, τεχνικών παρεμβάσεων σε κατασκευές (π.χ. φωλιές πουλιών/νυχτερίδων φυσικών εχθρών εντόμων σε νέες οικοδομές), εγκατάσταση συστήματος παγίδων παρακολούθησης πληθυσμών εντόμων με σύστημα γεωεντοπισμού [=GPS], μετατροπές εμπορικών αγροτικών μηχανημάτων ή διατάξεων ώστε να διεκπεραιώνουν εντομολογικό έργο [= ελαιοκρουστικών, φυλλο-αναρροφητήρων / φυσητήρων]).
XylobiontaHellenica(=ξυλοβιούντα έντομα της Ελλάδας, περιλαμβάνει τα σαπροξυλικά έντομα)
Toεργαστήριο Δασικής Εντομολογίας σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο ErlagenNuerberg(Γερμανία, DrJSchmidl) έχει αναλάβει την έρευνα των σαπροξυλικών εντόμων της Ελλάδας και την κατάρτιση διαδικτυακού τόπου για όλους τους ενδιαφερόμενους για αυτήν την πανίδα. Όλα τα μεμονωμένα μεγαδένδρα (παλαιά δένδρα γηραιότερα από 500 χρόνια) ή αρχέγονα δάση με παρόμοια δένδρα αποτελούν αντικείμενο αυτή της εργασίας ενώ τα αποτελέσματα των ερευνών συγκεντρώνονται σε ειδικό τμήμα στο ελληνικό περιοδικό (EntomologiaHellenica) και είναι άμεσα διαθέσιμα σε όλους τους ενδιαφερόμενους.
Εντομολογικές Συλλογές
Το εργαστήριο Δασικής Εντομολογίας εποπτεύει και επιμελείται τις εντομολογικές συλλογές του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων & Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων. Οι εντομολογικές αυτές συλλογές προέρχονται από πολυετείς έρευνες που ξεκινούν από το 1960 και είναι εξειδικευμένο ως προς το περιεχόμενό τους. Για αυτόν τον λόγο επισκέπτεται από εξειδικευμένους επιστήμονες από όλο τον κόσμο αλλά και από μαθητές Ελληνικών Σχολείων και παραταξινομικούς εντόμων. Για τις τελευταίες ομάδες επισκεπτών μάλιστα διεξάγονται και εκπαιδευτικές δραστηριότητες (μαθήματα / εκδρομές) σε διάφορους σημαντικούς τόπους στην Ελλάδα.
Εξειδικευμένες προγραμματιστικές (Η/Υ), τεχνολογικές παρεμβάσεις και οργανολογικές διατάξεις
Σε ενδιαφερόμενους φορείς όπως μεμονωμένοι επιστήμονες, ενώσεις επιστημόνων (π.χ. αρχιτέκτονες, ορνιθολόγοι, απεντομωτές) ή ερευνητικοί φορείς παραδίδονται συμβουλές, γίνονται εξειδικευμένες διαλέξεις και ιδρύονται συνεργασίες με σκοπό την παραγωγή εξειδικευμένου λογισμικού, τεχνικών παρεμβάσεων σε κατασκευές (π.χ. φωλιές πουλιών/νυχτερίδων φυσικών εχθρών εντόμων σε νέες οικοδομές), εγκατάσταση συστήματος παγίδων παρακολούθησης πληθυσμών εντόμων με σύστημα γεωεντοπισμού [=GPS], μετατροπές εμπορικών αγροτικών μηχανημάτων ή διατάξεων ώστε να διεκπεραιώνουν εντομολογικό έργο [= ελαιοκρουστικών, φυλλο-αναρροφητήρων / φυσητήρων]).
XylobiontaHellenica(=ξυλοβιούντα έντομα της Ελλάδας, περιλαμβάνει τα σαπροξυλικά έντομα)
Toεργαστήριο Δασικής Εντομολογίας σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο ErlagenNuerberg(Γερμανία, DrJSchmidl) έχει αναλάβει την έρευνα των σαπροξυλικών εντόμων της Ελλάδας και την κατάρτιση διαδικτυακού τόπου για όλους τους ενδιαφερόμενους για αυτήν την πανίδα. Όλα τα μεμονωμένα μεγαδένδρα (παλαιά δένδρα γηραιότερα από 500 χρόνια) ή αρχέγονα δάση με παρόμοια δένδρα αποτελούν αντικείμενο αυτή της εργασίας ενώ τα αποτελέσματα των ερευνών συγκεντρώνονται σε ειδικό τμήμα στο ελληνικό περιοδικό (EntomologiaHellenica) και είναι άμεσα διαθέσιμα σε όλους τους ενδιαφερόμενους.