Δασικές Πυρκαγιές
Αντικείμενο
Υπεύθυνος
Ξανθόπουλος Γαβριήλ
Μέλη
Εξοπλισμός
Δραστηριότητα
- Η έρευνα στις Δασικές Πυρκαγιές είναι πολυσχιδής ανταποκρινόμενη στα αυξημένα προβλήματα που δημιουργεί το φυσικό αυτό φαινόμενο, επηρεαζόμενο από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, στα δασικά οικοσυστήματα της χώρας. Μέσω της συμμετοχής του σε Ευρωπαϊκά και Ελληνικά ανταγωνιστικά ερευνητικά έργα το Εργαστήριο έχει ασχοληθεί με όλο το φάσμα της διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών (πρόληψη, καταστολή και αποκατάσταση). Το ερευνητικό έργο του αλλά και η γνώση και εμπειρία που έχει αποκτηθεί από τη συνεργασία του Εργαστηρίου με επιχειρησιακούς φορείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό αναγνωρίζονται ευρύτατα τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων.
- Η γνώση του Εργαστηρίου, τα αποτελέσματα των ερευνητικών του προγραμμάτων, η πλούσια βιβλιογραφική συλλογή του και το πλήθος των δημοσιεύσεών του, πολλές από τις οποίες στοχεύουν άμεσα στην υποστήριξη της διαχείρισης των πυρκαγιών στην πράξη, είναι διαθέσιμα σε φορείς του κράτους τόσο μέσα από τον ιστότοπο του Ινστιτούτου όσο και μετά από επικοινωνία με το Εργαστήριο. Το Εργαστήριο καλείται συχνά να προσφέρει τις υπηρεσίες του (συμμετοχή σε επιτροπές ειδικών, εκπαίδευση, παροχή στοιχείων, κλπ.) στους επιχειρησιακούς φορείς. Ακόμη, στα πλαίσια του εφικτού, το Εργαστήριο προσφέρει τη συνεργασία και υποστήριξή του σε ακαδημαϊκούς φορείς, μεταπτυχιακούς φοιτητές, εθελοντικούς συλλόγους, ιδιωτικές εταιρείες καθώς και στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μέσω των οποίων επιδιώκει τη διάδοση της γνώσης στο ευρύ κοινό.
Ειδικότερα αντικείμενα έρευνας περιλαμβάνουν:
- Πρόληψη των δασικών πυρκαγιών
- Η πρόληψη των δασικών πυρκαγιών αποτελεί βασικό στοιχείο για τη συνολική διαχείριση τους. Οι δύο κύριες κατευθύνσεις των δράσεων πρόληψης αφορούν αφενός την επίδραση στον άνθρωπο, ως άτομο και ως κοινωνία, ώστε να μην προκαλεί πυρκαγιές και αφετέρου το σχεδιασμό και εφαρμογή τεχνικών λύσεων ώστε να αναμένεται ο κίνδυνος, να εντοπίζονται γρήγορα οι πυρκαγιές στο ξέσπασμά τους, να υπάρχει άμεση και ανάλογη κινητοποίηση και να περιορίζονται οι καταστροφές. Το Εργαστήριο έχει να επιδείξει σημαντικό έργο, σε συνεργασία με άλλους ερευνητικούς φορείς, στο πεδίο της πρόληψης που περιλαμβάνει:
- Την εκπόνηση και εφαρμογή μεθοδολογίας συνεργασίας φορέων για την πρόληψη των καταστροφών με βάση «Συμφωνίες για τους Στόχους» μεταξύ τους (έργο INCA).
- Την ανάλυση των στοιχείων εκδήλωσης δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα για κατανόηση των συνθηκών εκδήλωσής τους και της χωρικής κατανομής τους.
- Την εμπλοκή του στην καθιέρωση της ημερήσιας έκδοσης του χάρτη πρόβλεψης κινδύνου πυρκαγιάς στην οποία συνεχίζει να συμβάλλει κάθε αντιπυρική περίοδο (Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας).
- Τη μελέτη των κατοικιών στη ζώνη-μίξης δασών οικισμών και την καθιέρωση προδιαγραφών για την αποφυγή καταστροφών από πυρκαγιές (έργο WARM).
- Τη συμμετοχή στη δημιουργία συστημάτων προκατασταλτικής οργάνωσης (έργα FOMFIS, AUTOHAZARDPRO), και εντοπισμού εκδηλούμενων πυρκαγιών και άμεσης κινητοποίησης (έργο SCIER).
- Τη μελέτη, μοντελοποίηση και χαρτογράφηση των δασικών καυσίμων και τη δημιουργία προδιαγραφών για διαχειριστικές επεμβάσεις σε αυτά με στόχο τη μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς (έργα FIREGUARD, ΔΑΣΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ).
- Τη σύγκριση των μεθόδων διαχείρισης της καύσιμης ύλης σε επίπεδο τοπίου που εφαρμόζονται ανά τον κόσμο προς μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς (έργο COSTFP).
Αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών
Η καταστολή των δασικών πυρκαγιών είναι ένα πολύπλοκο, δύσκολο και επικίνδυνο έργο που απαιτεί μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των δασοπυροσβεστικών δυνάμεων. Η έρευνα μέχρι σήμερα έχει συμβάλλει σημαντικά στην κατεύθυνση αυτή προσφέροντας γνώσεις και εργαλεία που όταν υιοθετούνται στην πράξη κάνουν το έργο της δασοπυρόσβεσης αποτελεσματικότερο και ασφαλέστερο. Μερικοί από τους σημαντικότερους άξονες έρευνας στο θέμα αυτό είναι η πρόβλεψη της συμπεριφοράς των δασικών πυρκαγιών, η βελτίωση της μεθοδολογίας αντιμετώπισης, η δημιουργία τεχνικών λύσεων και εργαλείων (όπως εξειδικευμένο λογισμικό ηλεκτρονικών υπολογιστών) που βελτιώνουν τη δυνατότητα αντιμετώπισης των πυρκαγιών και η μελέτη των κινδύνων που οδηγούν σε αποτυχίες και δυστυχήματα.
Το Εργαστήριο ενδιαφέρεται ενεργά για τα θέματα της αντιμετώπισης των πυρκαγιών και έχει παράγει σημαντικά αποτελέσματα και δημοσιεύσεις, συχνά σε συνεργασία με άλλους ερευνητικούς φορείς. Ειδικότερα, τα θέματα στα οποία έχει δραστηριοποιηθεί περιλαμβάνουν:
- Πρόβλεψη συμπεριφοράς των δασικών πυρκαγιών μέσω της δημιουργίας μοντέλων, περιγραφής της δασικής καύσιμης ύλης και ελέγχου της ακρίβειας των προβλέψεων των μοντέλων με σύγκριση με παρατηρήσεις πεδίου σε μεγάλα περιστατικά πυρκαγιών (έργο ΔΑΣΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ).
- Συστήματα υποστήριξης λήψης αποφάσεων για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών (έργα EFIS, AUTOHAZARDPRO, EUFIRELAB, ΔΑΣΙΚΑ ΚΑΥΣΙΜΑ).
- Τεκμηρίωση και ανάλυση της χρήσης της φωτιάς σαν εργαλείο δασοπυρόσβεσης αλλά και διαχείρισης δασικών οικοσυστημάτων (προδιαγεγραμμένη καύση).
- Βελτίωση της αξιοποίησης επιβραδυντικών ουσιών στην αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών (έργα ACRE, ERAS).
- Δημιουργία ιστορικού αρχείου μεγάλων δασικών πυρκαγιών και της αντιμετώπισής τους στην Ελλάδα και τον κόσμο και ανάλυσή του προς εξαγωγή συμπερασμάτων – μαθημάτων για την πράξη.
- Ανάλυση περιστατικών πυρκαγιών που οδήγησαν σε μεγάλες καταστροφές και θανάτους προς εξαγωγή συμπερασμάτων – μαθημάτων για την πράξη.
Μεταπυρική αποκατάσταση
Η έρευνα για τη μεταπυρική τύχη των δασικών οικοσυστημάτων μετά από πυρκαγιά περιλαμβάνει την προσπάθεια κατανόησης της εξέλιξής τους και τους παράγοντες που την επηρεάζουν, τις μεθόδους για την προστασία και διαχείριση των καμένων εκτάσεων με στόχο την αποκατάστασή τους, το κόστος που συνεπάγονται τα ανωτέρω, καθώς και τον τρόπο που με την πάροδο του χρόνου μεταβάλλεται ο κίνδυνος πυρκαγιάς του ανακάμπτοντος δάσους. Το Εργαστήριο έχει συμμετάσχει σε έργα και σε αυτόν τον τομέα. Το θεματολόγιο της έρευνάς του περιλαμβάνει:
- Αποτίμηση της αποτελεσματικότητας των κορμοδεμάτων που κατασκευάζονται συνήθως παράλληλα με τις ισοϋψείς καμπύλες μετά από πυρκαγιά και καθορισμός κριτηρίων για την ανάγκη δημιουργίας τους, συνοδευόμενων από σχετικό λογισμικό ανάλυσης (έργο ΠΕΝΕΔ).
- Εκτίμηση της πιθανότητας επιβίωσης πεύκων μετά από πυρκαγιά
- Συμμετοχή στη μελέτη του Ινστιτούτου για την αποκατάσταση του ιστορικού χώρου της αρχαίας Ολυμπίας μετά την πυρκαγιά του 2007 (έργο Υπουργείου Πολιτισμού).
- Συμμετοχή στη μελέτη του Ινστιτούτου για την αποκατάσταση της καμένης το 2007 περιοχής της λίμνης Καϊάφα στην Ηλεία.
- Σύνθεση των μεθόδων που εφαρμόζονται διεθνώς για την μεταπυρική αποκατάσταση και διαχείριση (έργο COSTFP).
Συνολικότερα θέματα διαχείρισης των πυρκαγιών
Επιπλέον των ανωτέρω, το Εργαστήριο ενδιαφέρεται και εργάζεται σε μία σειρά άλλων θεμάτων που τέμνουν οριζόντια όλα τα στάδια της διαχείρισης των πυρκαγιών. Τα θέματα αυτά περιλαμβάνουν:
- Οικονομική αποτίμηση του κόστους καταστολής, του κόστους των καταστροφών καθώς και του κόστους αποκατάστασης των καμένων εκτάσεων (έργο MASIFF).
- Κατανόηση, πρόβλεψη και παρακολούθηση του φαινομένου της ερημοποίησης όσον αφορά την επίδραση των δασικών πυρκαγιών σε αυτό και ιδίως σαν αποτέλεσμα της επανάληψης του κύκλου πυρκαγιά – υπερβόσκηση που οδηγεί στην ερημοποίηση (έργο DESURVEY).
- Συνέπειες της αλλαγής του κλίματος σε όλα τα στάδια της διαχείρισης των πυρκαγιών.
- Αξιοποίηση της τηλεπισκόπησης για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των πυρκαγιών.